Krant / Achtergrond
Gedrag in privéleven kan leiden tot ontslag
In je vrije tijd cocaïne snuiven, in een pornofilm spelen of de holocaust ontkennen. Heeft een werkgever daar iets mee te maken en kan dat leiden tot ontslag?
Uit recente voorbeelden blijkt van wel. Denk aan modeontwerper John Galliano, die tijdens een avondje uit zijn liefde verklaarde aan Hitler. Of aan de leraar Engels die acteerde in een seksfilm en gisteren bij de rechter zijn ontslag aanvocht. Hoe ver reikt de hand van de werkgever eigenlijk?
Veel bedrijven hebben afspraken met hun werknemers over wat wel en niet geoorloofd is, maar willen niet vertellen waar die afspraken over gaan. Zo staat in de cao van KLM dat 'de goede naam niet te schande gemaakt mag worden'. Maar met welk gedrag piloten of stewardessen die regel overtreden wil KLM niet zeggen. Volgens de FNV zijn er regelmatig conflicten die te maken hebben met gedragingen in het privéleven.
De vaste regel is dat een werkgever zich niet mag bemoeien met het privéleven van zijn werknemers, tenzij dat leven het werk belemmert of het imago van het bedrijf schaadt. Dat laatste geldt voor Galliano, die als artistiek leider had moeten weten een visitekaartje te zijn van Dior.
Het functioneren van een werknemer wordt belemmerd als het gedrag in zijn privéleven een relatie heeft met zijn werk. Een geschiedenisleraar die in zijn vrije tijd de holocaust ontkent wordt strenger aangepakt dan een docent psychologie die hetzelfde doet, aldus Leonard Verburg. Hij is hoogleraar Arbeidsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Maar is die relatie tussen werk en privé wel zo eenvoudig vast te stellen? Neem bijvoorbeeld de bankmedewerker die in zijn vrije tijd opriep tot 'vernietiging van de kapitalistische structuur'. Zijn ontslag moest worden teruggedraaid van het gerechtshof. Maar toen diezelfde bankmedewerker vervolgens zijn overwinning vierde door anti-kapitalistische folders uit te delen voor de ingang van de bank mocht hij alsnog ontslagen worden. ,,Op dat moment was de associatie met de bank te duidelijk", zegt Evert Verhulp, hoogleraar Arbeidsrecht aan de UvA.
Een vonnis waar veel rechters naar teruggrijpen is de 'zaak Hyatt'. Een serveerster van het chique Hyatt Regency hotel op Aruba snoof cocaïne op haar vrije zaterdag. Toen zij maandagochtend op haar werk verscheen, bleek uit een urinetest dat ze drugs had gebruikt. Ze werd ontslagen. De Hoge Raad vond dit gerechtvaardigd, want de serveerster had contractueel beloofd mee te werken aan het anti-drugsbeleid van het hotel.
Over het algemeen oordelen Nederlandse rechters minder streng dan in andere Europese landen. ,,Wij hechten meer waarde aan privacy", zegt Verhulp. Hij noemt het voorbeeld van een Britse vrachtwagenchauffeur die in zijn pauze seks had op het toilet van een wegrestaurant. Een agent betrapte hem, zijn werkgever kwam het te weten. De chauffeur werd ontslagen. Verhulp: ,,Dat zou in Nederland niet zo gauw gebeuren."
Anders dan in andere landen mag je in Nederland niet ontslagen worden op basis van een strafbaar feit dat niet direct iets met je werk te maken heeft. Een bankmedewerker die ontucht pleegde mocht niet meteen worden ontslagen. Maar een rij-instructeur die buiten werktijd een ongeluk veroorzaakte, omdat hij dronken achter het stuur zat weer wel.
De opkomst van sociale media heeft de grens tussen werk en privé vager gemaakt. Eerder zou een probleem misschien nog binnenskamers worden opgelost, nu kan dat niet meer omdat de hele wereld meekijkt via Youtube, Facebook en Twitter.
Verburg voorspelt dat bedrijven vaker normen en waarden opnemen in hun contracten. ,,Dat is misschien spijtig, maar wel verstandig. Als het in het beleid is opgenomen zal een werkgever zijn werknemers vaker succesvol kunnen ontslaan."